ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ, ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ, ΜΕ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ.

Α. Η ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ

Το πρώτο βασικό στοιχείο που πρέπει να γνωρίζουμε για το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας είναι η δομή της παραγράφου.

Κάθε παράγραφος (που πρέπει να αριθμεί γύρω στις 70-80 λέξεις) αποτελείται από τρία δομικά μέρη, που αντιστοιχούν στον πρόλογο, το κύριο μέρος και τον επίλογο ενός κειμένου. Αυτά είναι:

1.       Θεματική περίοδος. Αυτή εισάγει το θέμα που θα αναπτυχθεί στην παράγραφο. Είναι συνήθως σύντομη και σαφής. Τις περισσότερες φορές τίθεται στην αρχή της παραγράφου και ακολουθεί η ανάλυσή της στο υπόλοιπο μέρος. Σπάνια, τίθεται στη μέση ή και στο τέλος ακόμη της παραγράφου. Στην τελευταία αυτή περίπτωση, προηγούνται συνήθως κάποια παραδείγματα που προετοιμάζουν τη γενική θεματική περίοδο, ο τρόπος σκέψης μας δηλαδή είναι επαγωγικός, αφού πηγαίνουμε από το ειδικό στο γενικό. Στην κανονική περίπτωση, κατά την οποία η θεματική περίοδος βρίσκεται στην αρχή της παραγράφου, η συλλογιστική πορεία είναι παραγωγική (από το γενικό στο ειδικό). Συχνά, επίσης, η θεματική περίοδος αποτελείται από δύο περιόδους, που μαζί εισάγουν το θέμα.

2.       Σχόλια – Λεπτομέρειες. Είναι το μέρος της παραγράφου στο οποίο αναλύεται η βασική ιδέα που έχει εισαχθεί με τη θεματική περίοδο. Καταλαμβάνει τον κύριο όγκο της παραγράφου και οργανώνεται με ποικίλους τρόπους (πρβλ τρόπους ανάπτυξης παραγράφου). Εδώ υπάρχουν οι κύριες ιδέες, που διασαφηνίζουν τη βασική της θεματικής περιόδου, και οι δευτερεύουσες, που διασαφηνίζουν τις προηγούμενες.

3.       Κατακλείδα. Αυτή βρίσκεται στο τέλος της παραγράφου και ο ρόλος της είναι να συνοψίσει, να ανακεφαλαιώσει όσα αναφέρθηκαν στα προηγούμενα μέρη, να συναγάγει ένα συμπέρασμα ή να προετοιμάσει τη μετάβαση στην επόμενη παράγραφο. Συνήθως, υπάρχουν κάποιες εκφράσεις που μας βοηθούν να καταλάβουμε ότι έχουμε περάσει στην κατακλείδα, όπως Συνοψίζοντας, Ανακεφαλαιώνοντας, Συμπερασματικά, Διαπιστώνουμε ότι, Λοιπόν, Επομένως, Ώστε κ.τ.λ..  ΠΡΟΣΟΧΗ! Η κατακλείδα μπορεί ενίοτε να λείπει, ειδικά όταν η επόμενη παράγραφος συνεχίζει με το ίδιο θέμα. Σ’ αυτή την περίπτωση, η παράγραφος κλείνει με τα σχόλια – λεπτομέρειες.

Άρα, έχουμε κατακλείδα, κατά τεκμήριο, όταν>1. Υπάρχει σχήμα κύκλου (νοηματικά και γλωσσικά επαναλαμβάνεται σχεδόν ακριβώς η θεματική), 2. Εκφράζονται φόβος, ανησυχία, αισιοδοξία, απαισιοδοξία, χαρά, λύπη, ευχή, προβληματισμός, 3. Ειδικές διαρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις, 4. Συμπέρασμα, συγκεφαλαίωση, προετοιμασία για τα παρακάτω.

Η γνώση των δομικών μερών είναι απαραίτητη όχι μόνο θεωρητικά, ώστε να τα αναγνωρίζουμε σε μια ήδη υπάρχουσα παράγραφο, που μας δίνεται, αλλά και πρακτικά. Όταν δηλαδή γράφουμε μια παράγραφο αυτόνομη ή ενταγμένη σε κείμενο, πρέπει να τη δομούμε, να τη «χτίζουμε» με βάση τους κανόνες αυτούς. Έτσι και η παράγραφος και το κείμενο θα είναι λογικά οργανωμένα και άρτια.

Β. ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ

Μία παράγραφος μπορεί να αναπτυχθεί με έναν από τους επτά κύριους τρόπους ή και με συνδυασμό κάποιων από αυτούς. Έχουμε δηλαδή ανάπτυξη με:

1. Παράδειγμα
2. Αιτιολόγηση
3. Αίτιο – αποτέλεσμα
4. Αναλογία
5. Σύγκριση – αντίθεση
6. Ορισμό
7. Διαίρεση
8. Συνδυασμό μεθόδων.

*Από κάποιους προτείνεται και ο τρόπος ανάπτυξης με λεπτομέρειες, που παρουσιάζει ομοιότητες με το παράδειγμα.

Για καθεμιά από τις παραπάνω μεθόδους ανάπτυξης υπάρχουν κάποια σημάδια – εκφράσεις αναγνώρισης. Ο ασφαλέστερος τρόπος όμως είναι πάντα το νόημα της παραγράφου.

1.ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ ΜΕ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

  Στην παράγραφο αυτή η θεματική περίοδος διασαφηνίζεται , αναπτύσσεται ή επιβεβαιώνεται / επαληθεύεται με την προσκόμιση χαρακτηριστικών παραδειγμάτων , πληροφοριών, σχολίων ή ιδεών. Τα παραδείγματα τα αντλούμε από την ιστορία , την εμπειρία , τις γνώσεις , την καθημερινή πραγματικότητα ή τη φαντασία μας. Λειτουργούν πάντα ως αποδεικτικά στοιχεία για την τεκμηρίωση της θέσης που δηλώνεται στη θεματική περίοδο. Στην παράγραφο ενδέχεται να υπάρχουν λέξεις – εκφράσεις, που δηλώνουν πως πρόκειται για ανάπτυξη με παράδειγμα:όπως, παραδείγματος χάρη, λόγου χάρη, για παράδειγμα κ.τ.λ.

1)        Το φυσικό περιβάλλον απειλείται με καταστροφή και πολλά είναι τα φαινόμενα που επιβεβαιώνουν το οικολογικό πρόβλημα. Πρώτα απ’ όλα , η μόλυνση και παραμόρφωση των χερσαίων και θαλάσσιων περιοχών και των οικοσυστημάτων τους. Τα αστικά λύματα, τα βιομηχανικά απόβλητα, τα λιπάσματα και τα φυτοφάρμακα καταστρέφουν τον έγγειο και ενάλιο πλούτο. Από την άλλη μεριά, η ραγδαία αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, το φαινόμενο του θερμοκηπίου, η τρύπα του όζοντος και η όξινη βροχή συνθέτουν την εικόνα της αέριας απειλής που δηλητηριάζει κάθε μορφή ζωής. Τέλος , η βάναυση παρέμβαση του ανθρώπινου παράγοντα στο περιβάλλον με τη χρήση ραδιενέργειας, τη ρίψη απορριμμάτων , την καταστροφή των βιοτόπων και των δασών και τον αφανισμό των φυσικών πόρων ολοκληρώνει την αναπότρεπτη καταστροφή που υφίσταται το φυσικό μας πλαίσιο.

2)        Τα ανθρώπινα δικαιώματα, ακόμη και στη σύγχρονη εποχή, όχι μόνο παραβιάζονται αλλά και υποσκάπτονται κάτω από την αδιαφορία ή και την ανοχή των Διεθνών Οργανισμών. Η εκμετάλλευση, ο ρατσισμός , η εγκληματικότητα, η ανεργία, η τυπική και όχι ουσιαστική λειτουργία της δημοκρατίας και η μαζικοποίηση αποδεικνύουν ότι σε μεγάλο ποσοστό οι άνθρωποι πέφτουν θύματα κατάφωρων  αυθαιρεσιών. Παράλληλα, οι πολεμικές συγκρούσεις, η βία, η τρομοκρατία, ο εθνικισμός , ο φανατισμός , η φτώχεια, η αμάθεια και οι προκαταλήψεις είναι μερικά ακόμα παραδείγματα που επιβεβαιώνουν την τεράστια απόσταση που υπάρχει ανάμεσα σ’ αυτά που περιλαμβάνει και ορίζει η διεθνής νομοθεσία και σ’ αυτά που καθημερινά διαδραματίζονται.

2. ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ ΜΕ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ

  Η αιτιολόγηση είναι ένας από τους πλέον συνήθεις τρόπους ανάπτυξης μιας παραγράφου. Στη θεματική περίοδο διατυπώνουμε τη θέση μας, την οποία και αιτιολογούμε – τεκμηριώνουμε με επιχειρήματα στα σχόλια-λεπτομέρειες. Στην κατακλείδα, εφόσον υπάρχει, επιβεβαιώνουμε πλέον την ορθότητα της αρχικής θέσης. Η αιτιολόγηση είναι απλή και ευδιάκριτη μέθοδος, αφού συνήθως υπάρχουν ποικίλες εκφράσεις αναγνώρισης, αιτιολογικοί σύνδεσμοι, όπως γιατί, διότι, επειδή, αφού, καθώς  κ.ά., και αιτιολογικές εκφράσεις.

1.      Ο καταναλωτισμός είναι ένα φαινόμενο της εποχής μας κυρίως και οφείλεται στις σύγχρονες συνθήκες ζωής. Αυτό συμβαίνει, γιατί η  αλλοτρίωση διασαλεύει τις διαπροσωπικές σχέσεις κατά κύριο λόγο στα μεγάλα αστικά κέντρα και ο άνθρωπος αναζητά υποκατάστατο γι’ αυτές στα υλικά αγαθά. Παράλληλα, ένα από τα βασικά γενεσιουργά αίτια του προβλήματος είναι η διαφήμιση, που υποβάλλει τα άτομα σε πνευματική αφαίμαξη, με στόχο την υπερκατανάλωση και συνεπώς τη μεγιστοποίηση του κέρδους των επιχειρήσεων. Επομένως, η αποξένωση των ανθρώπων και ο αμοραλισμός ευθύνονται σημαντικά για την εμφάνιση και την όξυνση του καταναλωτισμού.

2.      Η ελευθερία του σύγχρονου ανθρώπου απειλείται από πολλούς παράγοντες, που διαδραματίζουν πρωταρχικό ρόλο σε ποικίλες εκφάνσεις της ζωής του. Καταρχάς, το όραμα του υλικού ευδαιμονισμού, που έχει επηρεάσει τον άνθρωπο σε ανησυχητικό τουλάχιστον βαθμό, τον καθιστά έρμαιο των μηχανισμών της διαφήμισης και κατ’ επέκταση των προϊόντων που αυτή προβάλλει. Μερίδιο ευθύνης αποδίδεται άλλωστε και στην ελλιπή παιδεία, στην οποία οφείλεται σε σημαντικό βαθμό η αδυναμία του ανθρώπου να προασπίσει την ελευθερία του. Δεν είναι λοιπόν λογικό να απορεί κανείς γιατί ο σύγχρονος άνθρωπος είναι ανελεύθερος.

3. ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ ΜΕ ΑΙΤΙΑ - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

  Στη θεματική πρόταση ή περίοδο αναφέρονται η αιτία ή τα αίτια και τα αποτελέσματα – συνέπειες αναπτύσσονται στις λεπτομέρειες. Ωστόσο, μπορεί να συμβεί και το αντίθετο, δηλαδή τα αποτελέσματα – συνέπειες να αναφέρονται στη θεματική περίοδο και στις λεπτομέρειες να αναπτύσσονται τα αίτια που προκαλούν τα συγκεκριμένα αποτελέσματα. Είναι πολύ πιθανό στην παράγραφο να υπάρχουν λέξεις – εκφράσεις δηλωτικές αιτίας και αποτελέσματος, όπως γιατί, διότι, επειδή, αφού, καθώς, συνεπώς, αποτελεσματικά, επομένως κ.τ.λ.

-        Επισήμανση:

·         Είναι δέον να αποφεύγεται η απλή παράθεση των αιτιών. Αυξάνεται η αποδεικτική ισχύς της παραγράφου, όταν οι αιτίες ή τα αποτελέσματα αναπτύσσονται επαρκώς.

-        Ενδεικτικά παραδείγματα ανάπτυξης παραγράφου με αίτια και αποτελέσματα.

1.    Ο εξετασιοκεντρικός χαρακτήρας του εκπαιδευτικού συστήματος προκαλεί αρνητικές συνέπειες στην παιδαγωγική πτυχή του σχολείου. Αρχικά, προσανατολίζει μονόπλευρα τους μαθητές στην επίτευξη εξωτερικών στόχων όπως είναι, κυρίως, η εισαγωγή σε μια πανεπιστημιακή σχολή. Παράλληλα, καλλιεργεί μια βαθμοθηρική αντίληψη για τη γνώση και την απορριπτική διάθεση για κλάδους σπουδών σημαντικών για την ολοκλήρωση της προσωπικότητάς τους. Τέλος, αναπτύσσει τη βαθμοθηρική νοοτροπία και καθιστά ανταγωνιστικές τις σχέσεις μεταξύ των μαθητών.

2.    Αυτό που θέλει διακαώς ο κόσμος είναι το θέαμα της κοινοτοπίας, που είναι σήμερα η πραγματική αισχρότητα, αυτής της μηδαμινότητας, του ανούσιου και της χυδαιότητας. Τη στιγμή που η τηλεόραση και τα ΜΜΕ είναι όλο και πιο ανίσχυρα να εξηγήσουν τα (αφόρητα) γεγονότα του κόσμου, ανακαλύπτουν την καθημερινότητα, την υπαρξιακή κοινοτοπία σαν το πιο θανατηφόρο γεγονός, την πιο βίαιη επικαιρότητα, τον ίδιο τον τόπο του τέλειου εγκλήματος. Και είναι πράγματι. Και ο κόσμος είναι γοητευμένος, γοητευμένος και τρομοκρατημένος από την αδιαφορία του να μην έχει τι να πει, τι να κάνει, από την αδιαφορία για την ίδια του την ύπαρξη.

4. ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ ΜΕ ΑΝΑΛΟΓΙΑ

  Η αναλογία είναι σχετικά σπάνιος τρόπος ανάπτυξης μιας παραγράφου. Είναι μια μορφή σύγκρισης ανάμεσα σε δύο στοιχεία, των οποίων βρίσκουμε τις ομοιότητες. Συγγενεύει δηλαδή με τη σύγκριση – αντίθεση, αλλά δε βρίσκει τις διαφορές, όπως αυτή, παρά μόνο τα κοινά στοιχεία. Είναι στην ουσία μια αναπτυγμένη παρομοίωση και δεν έχει μεγάλη αποδεικτική ισχύ. Εκφράσεις αναγνώρισης είναι τα όπως…έτσι και, ανάλογα, κατ’ αναλογία, παρόμοια, όμοια κ.ά..

1.      Ο χρήστης ναρκωτικών ουσιών πρέπει να αντιμετωπίζεται με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεται ένας ασθενής. Καταρχάς, όπως και ο ασθενής, (έτσι και) ο τοξικομανής έχει ανάγκη από εξειδικευμένη βοήθεια, για να ξεπεράσει το πρόβλημά του. Και στις δύο περιπτώσεις η επιστήμη έχει κάνει σημαντικά βήματα προόδου και μπορεί να προσφέρει αξιολογότατη βοήθεια. Το κυριότερο, και για το βιολογικά ασθενή και για τον εξαρτημένο από ναρκωτικές ουσίες είναι απαραίτητη η ψυχολογική στήριξη. Και για τους δυο η απομόνωση και ο κοινωνικός αποκλεισμός μπορεί να αποβούν καταστροφικά.

2.      Ο τρόπος λειτουργίας της σύγχρονης παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας είναι ανάλογος με εκείνον μιας μηχανής. Σε μια μηχανή η κίνηση δίνεται από γρανάζι σε γρανάζι και ο ένας μοχλός κινητοποιεί τον άλλο. Οποιαδήποτε βλάβη σε ένα σημείο του συστήματος επηρεάζει, άμεσα ή έμμεσα, όλα τα υπόλοιπα. Το ίδιο συμβαίνει και στην παγκοσμιοποιημένη κοινωνία μας. Η οικονομική δύναμη και η γενικότερη πρόοδος του ενός κράτους δίνει ώθηση στην ανάπτυξη του άλλου, η μια χώρα χρειάζεται τα προϊόντα της άλλης και τα εθνικά προβλήματα συνήθως έχουν διεθνή αντίκτυπο. Διαπιστώνουμε λοιπόν πως η παγκοσμιοποίηση αποτελεί μια μεγάλη και σύνθετη μηχανή.

 

5. ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ ΜΕ ΣΥΓΚΡΙΣΗ-ΑΝΤΙΘΕΣΗ

   Μία παράγραφος αναπτύσσεται με σύγκριση και αντίθεση, όταν η θεματική πρόταση ή περίοδος μας υποδεικνύει να επισημάνουμε τις ομοιότητες και τις διαφορές ανάμεσα σε πρόσωπα, ιδέες, θεσμούς, καταστάσεις κ.λ.π. Στην περίπτωση αυτή καταγράφονται τα συγκρινόμενα στη θεματική πρόταση ή περίοδο και αναγνωρίζεται η ομοιότητα ή η αντίθεση τους. Συνήθεις λέξεις – εκφράσεις που συναντώνται σε αυτόν τον τρόπο ανάπτυξης είναι π.χ. αντίθετα/-ως, από την άλλη πλευρά, ενώ κ.τ.λ..

-        Επισημάνσεις :

1.                                          Η παράγραφος οργανώνεται με δύο κυρίως τρόπους : ή παρουσιάζονται όλα τα γνωρίσματα του ενός μέλους και τα εν συνεχεία όλα τα γνωρίσματα του άλλου μέλους ή καταγράφονται σημείο προς σημείο οι ομοιότητες και οι διαφορές των συγκρινόμενων μελών. Η περίοδος κατακλείδα περιλαμβάνει το συμπέρασμα της σύγκρισης ή μια γενική παρατήρηση και κρίση.

2.                                          Παράγραφοι αυτής της μορφής χρησιμοποιούνται, συνήθως, για την τεκμηρίωση μιας θέσης και την αναίρεση μιας άλλης.

-        Ενδεικτικά παραδείγματα ανάπτυξης παραγράφου με σύγκριση και αντίθεση.

1.                                          Η προγονοπληξία και η προοδοπληξία είναι διαμετρικά αντίθετες έννοιες. Η πρώτη σημαίνει την άκριτη προσκόλληση στα στοιχεία του παρελθόντος. Το άτομο παραμένει με δογματικό και αμετακίνητο τρόπο προσηλωμένο στο παρελθόν μυθοποιεί στη συνείδησή του όλα τα παραδοσιακά στοιχεία και επιδεικνύει ιδιαίτερη και φετιχιστική εμμονή στον πολιτισμό των προγόνων. Αντίθετα, η προοδοπληξία εκφράζει την αποδοχή όλων ανεξαιρέτως των στοιχείων του σύγχρονου πολιτισμού, θεωρεί συνολικά την παράδοση παρωχημένη έκφραση ζωής , που επιδρά αρνητικά και αναστέλλει κάθε δημιουργική δραστηριότητα και εξέλιξη.

2.                                          Η λιτή και μεστή έκφραση διευκολύνει την επικοινωνία και γι’ αυτό βελτιώνει τη ποιότητα των ανθρωπίνων σχέσεων. Προδίδει βαρύτητα στα λόγια, τα κάνει μεστά σε περιεχόμενο, προάγει, επομένως, τη σκέψη, καθιστώντας την επικοινωνία πιο σαφή, ουσιώδη και ειλικρινή. Αντίθετα, ο εκτεταμένος και φλύαρος λόγος πολλές φορές συγκαλύπτει την αλήθεια και δε βοηθά τους ανθρώπους να συναντηθούν, όπως στην περίπτωση των δημαγωγών και των λαοπλάνων. Για τον ίδιο λόγο χρησιμοποιούνται κυρίως εντυπωσιακά σχήματα  λόγου και ρητορικές εκφράσεις. Τα πολλά λόγια κρύβουν παγίδες η λακωνικότητα είναι ο καθαρός και δίχως δυσάρεστες εκπλήξεις και απατηλές υποσχέσεις λόγος. Άρα , ο ρόλος της είναι παιδευτικός. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, πως η σοφία ατόμων και λαών αποκρυσταλλώνεται σε επιγράμματα και ακόμη ό,τι η μνήμη του ανθρώπου επιλεκτικά διαφυλάσσει είναι εκφρασμένο λακωνικά. 

 

6. ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ ΜΕ ΟΡΙΣΜΟ

  Μια παράγραφος αναπτύσσεται με ορισμό, όταν το περιεχόμενο της θεματικής περιόδου υποβάλλει την πιθανή ερώτηση «τι εννοεί μ’ αυτό» ή «τι σημαίνει αυτό». συνήθως βρίσκουμε λέξεις όπως με τον όρο, ο όρος, ορίζεται, δηλώνει, σημαίνει κ.τ.λ..

Στον ορισμό διακρίνουμε την οριστέα έννοια, το γένος και την ειδοποιό διαφορά. Οριστέα έννοια είναι ο όρος που περιγράφουμε, γένος είναι η ευρύτερη κατηγορία ομοειδών αντικειμένων, ιδεών, αξιών κ.τ.λ. στην οποία εντάσσεται και η οριστέα έννοια και ειδοποιός διαφορά είναι τα ιδιαίτερα γνωρίσματα που ξεχωρίζουν την οριστέα έννοια από τις υπόλοιπες του ίδιου γένους.

Ο όρος ΄φανατισμός’ υποδηλώνει μια ακραία ψυχική κατάσταση που τοποθετεί το άτομο αρνητικά απέναντι σε κάθε ζήτημα. Ειδικότερα, πρόκειται για την τυφλή προσήλωση σε μια ιδέα ή δοξασία, η οποία κάνει το φανατικό υποχείριο όργανο της ιδέας. Η συμπεριφορά του φανατικού ατόμου χαρακτηρίζεται συνήθως ως κοινωνικά αποκλίνουσα και το ίδιο κατά την υποστήριξη των «πιστεύω» του ενδέχεται να εκτραπεί σε βίαιες εκδηλώσεις, καθώς δε λειτουργεί με γνώμονα τη λογική.

Με την έννοια «παιδεία» νοείται ευρύτερα η πνευματική και ηθική αγωγή των νέων, που έχει ως σκοπό να διαμορφώσει προσωπικότητες αυθύπαρκτες, αυτοδύναμες και ολοκληρωμένες, ικανές να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις της κοινωνικής ζωής. Δηλαδή, η παιδεία είναι ένα ανθρωποπλαστικό ιδεώδες που απέχει από κάθε χρησιμοθηρία και ωφελιμισμό.

7. ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ ΜΕ ΔΙΑΙΡΕΣΗ

  Η μέθοδος της διαίρεσης χρησιμοποιείται σε παραγράφους, στις οποίες η θεματική περίοδος παρουσιάζει τα στοιχεία από τα οποία αποτελείται μια έννοια, μια ιδέα ή ένα αντικείμενο. Συχνά συναντάμε τις λέξεις – εκφράσεις διαιρείται, διακρίνεται, χωρίζεται, κατηγορίες κ.τ.λ.. 

Στη διαίρεση συναντάμε τη διαιρετέα έννοια, τη βάση της διαίρεσης και τα μέλη της διαίρεσης. Η διαιρετέα έννοια είναι ο βασικός όρος που διακρίνεται σε επιμέρους μορφές, τα μέλη της διαίρεσης δηλαδή, και το κριτήριο με το οποίο γίνεται η διαίρεση ονομάζεται διαιρετική βάση.

Το φαινόμενο του φανατισμού εκδηλώνεται ποικιλοτρόπως και, ως εκ τούτου, μπορεί να διακριθεί σε διάφορες μορφές. Υπάρχει, π.χ., ο πολιτικός φανατισμός που σχετίζεται με τις πολιτικές προτιμήσεις των ατόμων, ο αθλητικός φανατισμός, που αμαυρώνει το ιερό πνεύμα που διέπει τον αθλητισμό, καθώς επίσης ο εθνικός  και ο θρησκευτικός φανατισμός που αφορούν αντίστοιχα στην εθνική και τη θρησκευτική ταυτότητα του ατόμου.

Τα ναρκωτικά μπορούν να διακριθούν σε διάφορες κατηγορίες όσον αφορά στη σύσταση και την επίδρασή τους: φυτικά (κοκαΐνη, όπιο, χασίς), συνθετικά (μορφίνη, ηρωίνη), ψυχοτρόπα (ηρεμιστικά, ψευδαισθησιογόνα), διεγερτικά – αμφεταμίνες.

8. ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ ΜΕ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟ ΜΕΘΟΔΩΝ

Στην παράγραφο αυτή για την ανάπτυξη της θεματικής περιόδου γίνεται χρήση δύο ή περισσότερων μεθόδων.

Με το συνδυασμό αυτό γίνεται αποτελεσματικότερη η μεταβίβαση των διανοημάτων και η έκθεση αποδεικτικού υλικού είναι πληρέστερη.

1)        Με τον όρο παράδοση ορίζονται όλες οι πολιτιστικές αξίες του παρελθόντος που διαμόρφωσαν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα κάθε λαού , τα διακριτικά στοιχεία του πολιτισμού του και των ηθικοπνευματικών του αξιών. Μάλιστα, οι αξίες αυτές εξακολουθούν να αρδεύουν και το σύγχρονο πολιτισμό κάθε έθνους. Η παράδοση , βέβαια , δεν είναι μονοσήμαντη ž αντίθετα, χωρίζεται σε πολλούς κλάδους, όπως τη γλωσσική , την εθνική και την πνευματική που περιλαμβάνει τα ήθη, τα έθιμα , τη μυθοπλασία και τη μουσική ενός λαού. Επίσης, τον παραδοσιακό θησαυρό κάθε χώρας συμπληρώνει η λαϊκή και οικιστική παράδοση, η ενδυματολογία, ο χορός , η τέχνη και αρκετοί ακόμη κλάδοι.

[Η παράγραφος αυτή αναπτύχθηκε με ορισμό και διαίρεση]

2)        Είναι γεγονός ότι η σημερινή οικογένεια διέρχεται κρίση και κλυδωνίζεται ποικιλότροπα. Ο πανάρχαιος αυτός θεσμός επηρεαζόμενος από τις αέναες μεταβολές, οικονομικές, κοινωνικές και ηθικές, που μεταμόρφωσαν την ατομική και συλλογική ζωή του ανθρώπου διαφοροποιήθηκε και, μολονότι αυτοσυντηρείται, είναι φανερή η αλλοίωση της δομής και του ρόλου του. Πολλά είναι μάλιστα τα συμπτώματα που φαντάζουν ως απειλή διάλυσης της σύγχρονης οικογένειας, αφού επιβεβαιώνουν την παρακμή και την αποσύνθεση της, όπως για παράδειγμα η αύξηση του αριθμού των διαζυγίων , η κακομεταχείριση των παιδιών από τους γονείς, οι εκβιασμοί , η εγκατάλειψη του σπιτιού από τους εφήβους και η έλλειψη σεβασμού προς τους γονείς.

[Η παράγραφος αυτή αναπτύχθηκε με αίτιο – αποτέλεσμα και παραδείγματα].